Knez Miloševa

U drugoj polovini XIX veka stara čaršija Tešnjar najintenzivnije živi. Krajem XiX i početkom XX veka ona postepeno gubi na značaju, a na suprotnoj strani reke Kolubare formira se čaršija koja doživljava procvat u periodu između dva rata, a kao značajan trgovački i administrativni centar grada ostaje do današnjih dana. Knez Miloševa ulica predstavlja jedinstvenu arhitekturu svog vremena. U većini slučajeva objekti su nastali početkom XX veka. Sva postojeća dokumentacija o građevinama ukazuje na značajan ambijent ove čaršije s početka XX veka, čaršije koja predstavlja kontinuitet društvenog i trgovačkog života Valjeva od najstarijih delova Tešnjara pa do savremenih delova grada.
Knez Miloševa ulica, danas glavni trgovački centar grada predstavlja izuzetvo vredan deo starog gradskog jezgra čije su prve podignute kuće ucrtane u planovima iz 1837. godine. Današnji, sačuvani izgled ulice, formirao se krajm XIX i početkom XX veka. U to vreme tu se podižu sudovi, škola, crkva, kasarna.
Oko nepravilno prosečene ulice formiraju se uska dugačka dvorišta sa poslovnim prostorom na regulacionoj liniji. Dotadašnji način građenja pod istočnjačkim uticajem, zamenjen je novim. Većina građevina do ulice nastaje pod uticajem modernih graditeljskih shvatanja koja iz Evrope prodiru na Balkan i zahvataju u drugoj polovini XIX veka i srpsku čaršiju.
U odsustvu građevinskog zakonodavstva i arhitekata stvoreni su uslovi punog liberalizma pri izboru sistema građenja, visine zgrada, tako da u Knez Miloševoj ulici nastaju često kontrastne, međusobo neusklađene vrednosti. U prizemnim kućama do ulice je poslovni prostor, a stambeni se gradi dužinom dvorišta.
Ulica Kneza Miloša nepravilno je prosečena izmešu ulica Vojvode Mišića i Dušanove u dužini od 350 m. Poslovno stambeni objekti koji se bez neke pravilnosti nižu sa leve i desne strane ulice imaju svoj produžetak u uskim i dugačkim dvorištima sa nizom pomoćnih i na duž zidanih objekata i predstavljaju karakterističnu arhitektonsku i etnološku celinu koja daje posebnu vrednost ovom delu grada.
U ovom delu grada podižu se i dva hotela, Grand i Sekulić.
Sa razvojem zanatstva i sticanjem kapitala, imućni trgovci počinju da menjaju i svoj način života, naročito stvaranjem udobnih uslova stanovanja i poslovanja. Oni podižu spratne, monumentalne građevine od čvrstog materijala. Sada je u prizemlju smešten poslovni prostor, a na spratu se stanovalo. Izlozi su sa velikim drvenim otvorima, a stanovi se opremaju modernim nameštajem uvezenim iz Beča i Pešte. Trgovci i zanatlije su bili najviđeniji u čaršiji, a pojavljuju se i prvi kolekcionari slika. Sve to skupa pruža jednu zaokruženu celinu i sliku predratnog Valjeva.
Odlukom iz 1992. godine čitavo područje Knez Miloseve ulice proglašeno je za nepokretno kulturno dobro i stavljeno pod zaštitu Zavoda za zaštitu spomenika kulture. U okviru BID-a nalaze se dva hotela, 13 objekata od izuzetne arhitektonske vrednosti i 11 objekata sa manjim spomeničkim svojstvima. Prostor obuhvata 160 katastarskih parcela sa velikim brojem poslovnih i stambenih objekata, a zabranjuje se vršenje bilo kakvih radova i svi se obavezuju na čuvanje i održavanje u saradnji sa Zavodom za zašitu spomenika kulture Valjevo.
Njena zaštita i očuvanje nameću se kao neminovnost jer se radi o delu grada koji je godinama nezaobilazana u formiranju urbanog tkiva i koji predstavlja jedinstvenu celinu značajnu za kulturni i društveni život Valjeva i okoline.
– Knez Miloševa ulica polako, samovoljom vlasnika prerasta u nešto što jeste lepa i moderna zona stanovanja, ali sve više gubi na onim osnovnim svojstvima zbog kojih je ovaj deo grada stavljen pod zaštitu, kaže Vesna Üirić, direktorka Zavoda za zaštitu spomenika kulture Valjevo. Ne big zaista volela sa grad, kao Valjevo, izgubi u Knez Miloševoj ulici status zaštićene sredine. Ali bez saradnje sa urbanističkom službom i inspekcijom svaki trud zaoda biva uzaludan. Rešenje koje daje Zavod govore o tome kakva vrsta stolarije može, gde se može probijati izlog umesto prozora, stranke u principu nabave, projekte urade kako treba, a onda radove izvode na licu mesta samovoljno. Mnogo je rešenja i zaključaka o izvršenju zabrana koje Zavod donese, ali niko to ne sprovodi i ljudi gledajući jedni druge shvataju da mogu da rade šta hoće i polako Knez Miloševa, kao što je to bilo sa Karaorevom, gube se ta svojstva. Mi iz Zavoda radimo svoj posao i očekujem da i drugi urade svoj deo posla.
“Trgovačka zona Knez Miloš ” kao zona unapređenog poslovanja koji okuplja preko 120 privrednika i vlasnika poslovnog prostora sa preko 180 poslovnih objekata. Upravni odbor Trgovačke zone smatra da je zbog 10 do 15 objekata od arhitektonske ili spomeničke vrednosti donošenje odluke o proglašenju cele Knez Miloševe ulice za nepokretno kulturno dobro naneta velika šteta prostoru BID zone čiji je cilj stalno unapređenje poslovnog i životnog ambijenta.

prostoru BID zone čiji je cilj stalno unapređenje poslovnog i životnog ambijenta.

@@@