1781. – Španci su u Kusku pogubili peruanskog revolucionara Tupak Amarua II, koji je preuzeo ime jednog vladara Inka i 1780. podigao pobunu Indijanaca protiv španskih osvajača.
1799. – Umro je francuski pisac Pjer Ogisten Karon de Bomarše, vesnik Francuske revolucije. Smelo je kritikovao podmitljivost sudija, pokvarenost društva i korupciju. Dela: komedije “Seviljski berberin”, “Figarova ženidba” – koje su inspirisale Đoakina Rosinija i Volfganga Amadeusa Mocarta da komponuju istoimene opere – autobiografsko delo “Memoari”.
1800. – Umro je ruski generalisimus Aleksandar Vasiljevič Suvorov, jedan od najistaknutijih vojskovodja 18. veka, pod čijom su komandom ruske trupe izvojevale 57 pobeda. U austro-rusko-turskom ratu od 1787. do 1791. odneo je više blistavih pobeda nad Turcima, zatim u ratovima Rusije protiv Francuske, pri čemu se naročito proslavio osvajanjem severne Italije. Na povratku u Rusiju njegova vojska prešla je preko Alpa i vrha Sveti Gothard, što je zaprepastilo vojne krugove u Evropi. Mnogo je učinio u uzdizanju i vaspitanju ruskih vojnika, a uz vojne nauke proučavao je matematiku, geografiju i istoriju. Krajem 1779. postao je vrhovni carski zapovednik. U S S SR-u je 1942. uveden orden Suvorov za visoke vojničke vrline.
1803. – Velika Britanija je objavila rat Francuskoj zato što je Napoleon Bonaparta nastavio vojnu kampanju u Italiji i Švajcarskoj.
1804. – Napoleon Bonaparta proglašen je carem Francuske, a u decembru 1804. krunisan je kao Napoleon I.
1836. – Rodjen je austrijski šahovski velemajstor Vilhelm Štajnic, prvi zvanični svetski šampion. Titulu svetskog šahovskog prvaka osvojio je 1886. pobedom u meču nad Johanesom Cukertortom rezultatom 10:5, uz pet remija. Zvanje prvaka sveta odbranio je 1889. i 1892. u mečevima s Mihailom Čigorinom, a izgubio ga je 1894. porazom u meču s Emanuelom Laskerom rezultatom 10:5, uz četiri remija. Objavio je 1889. “Udžbenik modernog šaha”, koji se smatra osnovom moderne šahovske strategije.
1868. – Rodjen je ruski car Nikolaj II Aleksandrovič Romanov, poslednji monarh Rusije, koji je vladao od 1894. do zbacivanja u Oktobarskoj revoluciji 1917. Sa suprugom, petoro dece i poslugom ubijen je u julu 1918. u Jekaterinburgu, na osnovu naredbe vodje boljševika Vladimira Lenjina, posle čega su svi iskasapljeni i bačeni u neobeleženu grobnicu.
1872. – Rodjen je engleski filozof, matematičar i pisac Bertrand Rasel, rodonačelnik analitičke filozofije, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1950. Posvetio se i borbi za mir, žestoko se protivio intervenciji SAD u Vijetnamu i nuklearnom naoružanju i osnovao je medjunarodnu porotu nazvanu “Raselov sud”. Dela: “Principi matematike”, “Kritičko izlaganje Lajbnicove filozofije”, “Istorija zapadne filozofije”, “Logički atomizam”, “Analiza materije”, “Skeptički eseji”, “Naše saznanje spoljnog sveta”, “Ljudsko znanje”, “Principi socijalne rekonstrukcije”, “Putevi ka slobodi”, “Praksa i teorija boljševizma”, “Sloboda i organizacija”, “”Osvajanje sreće”, “Ljudsko društvo u etici i politici”, “Zašto nisam hrišćanin”.
1883. – Rodjen je nemački arhitekta Valter Adolf Gropijus, koji je 1919. u Vajmaru osnovao arhitektonsku školu “Bauhaus”, koja je odlučujuće uticala na arhitekturu 20. veka širom sveta. Školovanje u “Bauhausu” temeljilo se na njegovoj ideji o sjedinjavanju umetnosti i zanatstva i uspostavljanju harmoničnog jedinstva svih umetnosti pod okriljem arhitekture. Školu je 1925. premestio u Desau, u zgradu radjenu prema njegovom projektu, potom u Berlin, ali su je nacisti raspustili po dolasku na vlast 1933. Emigrirao je 1937. u SAD i u Čikagu je osnovao školu “Novi Bauhaus”, zasnovanu na istim principima, a 1938. postao je profesor Harvardskog univerziteta. Projektovao je više zgrada u SAD i napisao teorijsko delo “Sinteza u arhitekturi”.
1897. – Rodjen je američki filmski režiser italijanskog porekla Frenk Kapra, trostruki dobitnik Oskara, autor sjajnih komedija sa satiričnom notom. Napisao je memoare “Ime iznad naslova”. Filmovi: “Donovanova afera”, “Mlada generacija”, “Zabranjeno”, “Američka ludost”, “Gorak čaj generala Jena”, “Dogodilo se jedne noći” [Oskar], “Gospodin Dids ide u grad” [Oskar], “Izgubljeni horizonti”, “Upoznajte Džona Dua”, “Arsenik i stare čipke”, “Ne možete to poneti sa sobom” [Oskar], “Ovo je divan život”, “Država Unije”, “Džep pun čuda”.
1899. – U Hagu je održana prva medjunarodna konferencija za obustavljanje trke u naoružanju i sprečavanje ratova.
1911. – Umro je austrijski kompozitor i dirigent Gustav Maler, direktor Državne opere u Beču, koji je pod uticajem Ludviga van Betovena [Ludwig, Beethoven] i Riharda Vagnera stvarao komozicije izrazitog dramskog naboja i snažnih emocija. Dela: 10 simfonija, ciklusi solo pesama za glas i orkestar “Pesma o zemlji”, “Pesme mladića-putnika”, “Dečakov čudotvorni rog”, “Pesme o mrtvoj deci”.
1919. – Rodjena je engleska balerina Margaret Hukam, poznata kao Margot Fontejn, jedna od najvećih u 20. veku, koja je svakom liku davala posebnu dramsku snagu. Sa izvanrednim uspehom širom sveta igrala je niz uloga u klasičnim baletima poput “Žizele”, “Labudovog jezera”, “Začarane lepotice”.
1920. – Rodjen je poljski rimokatolički sveštenik Karol Vojtila, koji je pod imenom Jovan Pavle II 1978. postao prvi neitalijanski papa posle 455 godina. Tokom njegovog pontifikata do aprila 2005. dogodile su se dramatične promene u istočnoj Evropi posle pada Berlinskog zida, kojima je on doprineo.
1941. – Poglavnik ustaške Nezavisne Države Hrvatske Ante Pavelić potpisao je u Drudom svetskom ratu sa italijanskim fašističkim vodjom Benitom Musolinijem ugovor kojim je Italiji predao Gorski Kotar i delove Dalmacije i hrvatskog Primorja i prihvatio italijanskog princa za hrvatskog kralja.
1944. – Savezničke jedinice su u Drugom svetskom ratu isterale nemačke trupe iz italijanskog manastira Monte Kasino. Manastir je potpuno razoren – srednjovekovni verski objekat je tretiran kao legitimni vojni cilj, jer su Nemci iz njega dejstvovali.
1954. – Stupila je na snagu evropska konvencija o ljudskim pravima.
1973. – Umrla je američka pacifistkinja Dženet Renkin, prva žena koja je postala član Kongresa SAD. Kao ubedjeni antimilitarista, u američkom parlamentu jedina je glasala protiv objave rata Japanu posle bombardovanja Perl Harbura 1941.
1974. – Indija je izvršila prvu nuklearnu probu u pustinji u Radžastanu, postavši šesta zemlja koja je izvela nuklearnu eksploziju.
1980. – Stotine hiljada ljudi preuzelo je kontrolu nad južnokorejskim gradom Kvangdžu, posle nereda u kojem su jedinice vojne hunte ubile najmanje 200 prodemokratskih demonstranata.
1980. – Erupcijom vulkana u državi Vašington na zapadu SAD stvoren je oblak pepela dug 4.000 i širok 1.600 kilometara.
1981. – Umro je američki pisac jermenskog porekla Vilijam Sarojan, koji je naglašeno originalnom tehnikom pripovedanja najviše pisao o životu američkih “malih ljudi”, često jermenskih i drugih doseljenika. Verovao je da su hrabrost i humor najdelotvornija sredstva za savladavanje životnih nedaća. Rodjen je u Kurdistanu 1908, detinjstvo je proveo u sirotištu, a zatim emigrirao u SAD, gde je stekao reputaciju najvećeg humaniste savremene američke literature. Dela: zbirke priča “Zovem se Aram”, “Pet zrelih krušaka”, “Smeli mladić na letećem trapezu”, “Mama, ja te volim”, “Tata, ti si lud”, “Jedan dan u popodnevu sveta”, romani “Ljudska komedija”, “Doživljaji Veslija Džeksona”, “Predmet smeha”, drame “Vreme vašeg života” [Pulicerova nagrada 1939.], “Moje srce je u gori”.
1990. – U Beču su zapadnonemački kancelar Helmut Kol i istočnonemački premijer Lotar de Mezijer potpisali sporazum o monetarnoj uniji, što je bio prvi korak ka ujedinjenju Nemačke.
1995. – Umro je ruski baletski igrač Aleksandar Borisovič Godunov, koji je posl
e emigriranja iz S S SR 1979. stekao svetsku slavu.
1999. – Nemačka je suspendovala letove bespilotnih aviona u agresiji NATO na Jugoslaviju, dan pošto je oborena i četvrta njena letilica za izvidjanje.
lotnih aviona u agresiji NATO na Jugoslaviju, dan pošto je oborena i četvrta njena letilica za izvidjanje.
@@@
